استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه

حسابداری .

دبیرکل محترم سازمان بورس طی مصاحبه­ای با خبرگزاری فارس که در روزنامه­های پول و عصر اقتصاد روز پنجشنبه 22/2/84 چاپ گردیده نکاتی را پیرامون بورس بیان داشته که اهم آنها عبارتند از:

حجم بازار سرمایه در حال حاضر حدود 42.000 هزار میلیارد تومان یا به تعبیری معادل 50 میلیارد دلار و حجم بازار پولی رقمی حدود 65.000 هزار میلیارد تومان است در حالی که حجم سپرده­های پس­انداز مردم و دولت در بازار سرمایه 25/39 درصد و همین رقم در بانکها معادل 75/60 درصد می­باشد. میانگین بازدهی سال 83 بورس حدود 5/13 درصد و میانگین بورس در پنجساله گذشته بیش از 50 درصد بوده است.

ایشان در بخشی از مصاحبه خود «به افزایش فوری سرمایه­ها در دو سال گذشته» اشاره کرد و افزود: «عملکرد نامناسب برخی حسابرسان و ارائه گزارشات تلفیقی دروغین به بورس از معضلات موجود در حوزه افزایش سرمایه برخی شرکتهای بورسی است»- صفحه 7 روزنامه پول-

آنچه مسلم است از سال شروع مجدد فعالیت بورس استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه در ایران (دهه 1370) برخی که چه عرض کنم بلکه تعداد قابل توجهی از شرکتها در دستکاری قیمتها با برخی عوامل فعال در بازار سرمایه که مشهور به بازیگران بازار سرمایه هستند مشارکت داشته­اند که نمونه­های بدیع و بارزی از آنها استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه مشهور و شهره بازار سرمایه هستند. اما در این میان سازمان بورس به عنوان مقام ناظر بازار سرمایه چه کرده است؟!

حسابرسان نیز در حوزه بازیگران بازار سرمایه قرار دارند که ممکن است تعدادی از آنان نیز به بازیگری فعال در حوزه سرمایه بیشتر از حرفه حسابرسی علاقمند هستند اما چه کسی باید ناظر بر اعمال حسابرسان در حوزه بازار سرمایه باشد. دبیرکل سابق و دبیرکل فعلی بورس با تشکیل کمیته­ای بمنظور معرفی حسابرسان مورد وثوق بورس نقش فعالی داشته­اند اما این کافی به مقصود نمی­باشد و بسیاری گزارشات حسابرسی دو ساله اخیر حسابرسان تاکید نموده­اند که شرکت مورد رسیدگی از ارائه گزارش تلفیقی خودداری نموده و یا علیرغم استاندارد تلفیق از تلفیق یک یا چند شرکت وابسته خودداری نموده است. اما بورس در این میان چه کرده است؟

در برخی گزارشات حسابرسی دو سه سال اخیر حسابرسان تاکید داشته­­اند که درآمدهای غیرعملیاتی شرکت از درآمد عملیاتی بیشتر و این درآمد ناشی از معاملات درون گروهی (سهام چرخشی) بوده است اما بورس چه کرده است؟

در گزارشات توجیهی افزایش سرمایه شرکتهای مشهور بورسی در سال 1383 دلیل افزایش سرمایه انتقال پرتفولیوی سهام از شرکت مادر به شرکت زیرمجموعه و سپس خرید و فروش سهام بمنظور ایجاد EPS بوده که هم مجمع و هم بورس این گزارشات را پذیرفته­اند. ممکن است مسئولان بورس بگویند توجیه گزارشات افزایش سرمایه توسط حسابرسان انجام پذیرفته که در مقابل حسابرسان نیز مدعی خواهند شد. اساساً چنانچه توجیه گزارشات افزایش سرمایه منجر به برگشت سرمایه در میان­مدت گردد فارغ از نحوه سودبری طرح، این گونه توجیهات قابل پذیرش خواهد بود و در مورد چگونگی افزایش سرمایه حسابرسان وظیفه و مسئولیت خاصی چه از نظر قانون تجارت و چه از منظر استانداردهای حسابرسی بر عهده ندارند. بنظر می­رسد چنانچه گزارشات دروغین تلفیقی به بورس ارائه شده باشد بورس وظیفه دارد این­گونه شرکتها را مورد تنبیه انضباطی قرار داده و بمنظور شفاف سازی اسامی آنها را نیز اعلام نماید. در مورد حسابرسانی که وظیفه خود را در چارچوب استانداردهای حسابرسی و ضوابط گزارشگری انجام نداده­اند بورس علاوه بر اینکه می­تواند راساً از طریق کمیته­های تخصصی این­گونه موسسات را نهایتاً از لیست حسابرسان معتمد خود خارج کند، می­تواند پرونده حسابرسی آنها را به کمیته کنترل کیفیت جامعه حسابداران رسمی ایران جهت رسیدگی ارجاع نماید تا حسابرسان نیز در ایفای وظایف محوله بیشتر متوجه مسئولیتهای اجتماعی و قانونی خود شوند.

ارتباط هزینه سرمایه و پذیرش استانداردهای حسابداری ملی و تأثیر نقدشوندگی سهام روی این رابطه

این پژوهش به بررسی رابطه هزینه سرمایه قبل و بعد از پذیرش استانداردهای حسابداری ایران و اثر نقدشوندگی سهام روی این رابطه می‌پردازد. در واقع هدف این تحقیق بررسی اثر بکارگیری استانداردهای حسابداری بر هزینه سرمایه، و همچنین بررسی اثر نقدشوندگی سهام روی این رابطه می‌باشد. در زمینه هزینه سرمایه و نقدشوندگی، تحقیقات متعددی انجام شده است؛ با این حال، تا کنون پژوهشی که اثر تدوین استانداردهای حسابداری را بر این عوامل بررسی کرده باشد، انجام نشده است. در این تحقیق، نمونه‌ای متشکل از 62 شرکت پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران برای دوره زمانی 1375-1390 در نظر گرفته شده است. برای اندازه گیری هزینه سرمایه از مدل گردون و برای متغییر نقدشوندگی سهام از داده‌های منتشره توسط سازمان بورس اوراق بهادار استفاده گردید. نتایج آزمون مدل‌ها در مجموع نشان داد که، هزینه سرمایه قبل و بعد از پذیرش استانداردهای ملی تفاوت معناداری نداشته است، اما رابطه بین هزینه سرمایه و نقدشوندگی سهام قبل از پذیرش استانداردها منفی و بعد از پذیرش استانداردها مثبت می‌باشد.

کلیدواژه‌ها

• هزینه سرمایه
• استاندارد‌های حسابداری ایران
• نقدشوندگی سهام

عنوان مقاله [English]

The Relation of Cost of capital with Iranian Accounting Standard and Stocks Liquidity

نویسندگان [English]

• Shahnaz Mashayekh 1
• Maryam Oshiani 2

This study investigates the relation of cost of capital with Iranian accounting standard and share liquidity. The sample includes 62 firms listed in Tehran Stock Exchange during 1997-2012. We used Gordon models to measure the cost of capital. The results suggest that cost of capital has no significant relation with approval of national accounting standards, but there is a significant negative and positive relation between share liquidity and cost of capital respectively before and after approval of accounting standards. So, increase in share liquidity increases the cost of capital after accounting standard approval.

کلیدواژه‌ها [English]

• Cost of Capital
• Iranian accounting standards
• share liquidity

اصل مقاله

سرمایه‌گذاران برای اتخاذ تصمیم‌های اقتصادی و تخصیص منابع خود سعی دارند عواملی که بر بازده مورد انتظارشان (هزینه سرمایه) اثرگذار باشد را شناسایی نمایند. یکی از مهم ترین عوامل در انتخاب بهترین سرمایه‌گذاری، بدست آوردن اطلاعات کافی و گزارش‌گری مالی درست از سوی شرکت‌ها است. از این رو شناسایی اطلاعات مورد نیاز سهامداران و در نتیجه بازده مورد انتظار آنها از اهمیت به سزایی برخوردار است.

از مشکلات نمایندگی، عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیر و سهامداران است. وجود اطلاعات خصوصی، به عدم تقارن اطلاعات بین سهامدار و مدیر می‏افزاید. کیفیت بالای اطلاعات و تقارن اطلاعاتی موجب هماهنگی بیشتر مدیران و سرمایه‌گذاران در رابطه با تصمیمات سرمایه‌گذاری می‌شود. برعکس، هر چه عدم تقارن اطلاعاتی بین مدیران و سرمایه‌گذاران بیشتر باشد، سرمایه‌گذاران به جهت پذیرش ریسک بیشتر، هزینه سرمایه بالایی را مطالبه می‌کنند (عرب مازار یزدی و طالبیان، 1378). هزینه سرمایه سهام عادی به عنوان بخشی از هزینه سرمایه شرکت، بازده مورد انتظار دارندگان سهام عادی می‌باشد. سهامداران عادی به علت پذیرش ریسک سرمایه‌گذاری، انتظار کسب بازده مناسب را دارند (رحمانی و فلاح نژاد، 1389). از عوامل اثرگذار بر هزینه سرمایه شفافیت در افشای اطلاعات مالی است. شفافیت بیشتر اطلاعات، نقدشوندگی سهام در بازار را افزایش می‌دهد و بدین وسیله، هزینه سرمایه را از طریق کاهش هزینه انجام معامله یا افزایش تقاضا برای اوراق بهادار شرکت، کاهش می‌دهد. شفافیت در افشای اطلاعات مالی، این امکان را به شرکت می‌دهد که با کاهش تفاوت بین قیمت خرید و فروش اوراق بهادار، میزان هزینه سرمایه را کاهش دهند. بنابراین، شفافیت بیشتر؛ ریسک برآورد شده سرمایه‌گذار از بازده دارایی و توزیع حقوق پرداختی را کاهش می‌دهد. زیرا سرمایه‌گذاران بر اساس میزان اطلاعات دریافتی در مورد شرکت، میزان بازدهی اوراق بهادار را تخمین می‌زنند.

در بازار سرمایه از مهمترین اطلاعات حسابداری اطلاعاتی است که، به سرمایه‌گذاران در تصمیم گیری‌های آگاهانه کمک نماید. این اطلاعات شامل اطلاعات مربوط، به موقع، دقیق و قابل مقایسه است. امروزه صورتهای مالی به عنوان مهمترین منبع اطلاعاتی برای انعکاس نتایج عملکرد و وضعیت مالی و جریانات نقدی واحدهای تجاری شناخته شده است و به همین دلیل مبانی تهیه‌ی صورت‌های مالی که همان استانداردهای حسابداری هستند از اهمیت بسیار زیادی برخوردار می‌باشند و یکی از مهمترین الزامات تهیه و ارایه ی اطلاعات مالی با کیفیت مطلوب، وضع و تدوین اصول و استانداردهای حسابداری و رعایت آنها در عمل است. با نگاهی کوتاه به هدف اصلی شرکت که افزایش ثروت سهام داران می‌باشد، مشخص می‌شود که بررسی تأثیر پذیرش استانداردهای حسابداری بر هزینه سرمایه از اهمیت بالایی برخوردار است. تا از طریق تعیین میزان تأثیر پذیرش استانداردها بر هزینه سرمایه، مدیران سعی کنند با بهبود کیفیت گزارشگری به هدف اصلی خود دست یابند (کردستانی و مجدی، 1386). حال موضوعی که وجود دارد این است که با پذیرش استانداردها این انتظار وجود دارد که شفافیت در افشای اطلاعات توسط شرکت‌ها بیشتر شود و بنابراین این فرضیه به وجود می‌آید که افزایش شفافیت در افشای اطلاعات به کاهش هزینه سرمایه منجر شود.

همانطور که اشاره شد، شفافیت استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه در افشای اطلاعات مالی با پذیرش استانداردها افزایش می‌یابد. ادبیات موجود درباره عدم تقارن اطلاعاتی نشان می‌دهد که افشای بیشتر موجب کاهش مشکل انتخاب معکوس و افزایش نقدشوندگی در نتیجه کاهش هزینه سرمایه سهام از طریق کاهش هزینه مبادله و یا افزایش تقاضای اوراق بهادار شرکت‌ها می‌شود (آمهیود و مندلسون، 1986؛ دیاموند و ورچیا 1991؛ ایزلی و اوهارا، 2004). ادبیات مربوط به ریسک (خطر) برآورد، پیش بینی می‌کند که شرکت‌ها با افشای اطلاعات بیشتر هزینه سرمایه کمتری خواهند داشت (باری و براون 1985؛ لمبرت و همکاران 2007). بوتاسون (1997) نشان می‌دهد که افشای بیشتر با هزینه سرمایه کمتر برای شرکت‌ها همراه است. همچنین فرانسیس و همکاران (2005)، بیان می‌کنند که شرکت‌ها با سیاست افزایش افشا از مزیت هزینه سرمایه کمتر بهره مند می‌شوند.

کیفیت اطلاعات، مانند گزارش‌های مالی به صورتی آشکار برای نقدشونگی بازار سرمایه مهم است. افشای عمومی به طور تقریبی عدم تقارن اطلاعاتی میان مبادله کنندگان را کاهش می‌دهد. احتمال افزایش نقدشوندگی سرمایه‌ی مبادله کنندگان می‌تواند به طور موثری به واسطه‌ی مبادله سهام، زمانی که آنها تمایل به مبادله با یک هزینه معقول را داشته باشند، افزایش یابد. این افزایش نقدشوندگی نیز باعث کاهش هزینه‌ی سرمایه شرکت می‌شود (آمهیود و مندلسون، 1986). ریسک اطلاعات که هم به میزان اطلاعات محرمانه و هم به دقت اطلاعات بستگی دارد، در بازده مورد انتظار موثر است، به طوری که هر چه میزان اطلاعات محرمانه بیشتر باشد، در نتیجه عدم تقارن اطلاعاتی بیشتر می‌شود و بنابراین، به سبب پذیرش ریسک بیشتر؛ بازده مورد انتظار افزایش خواهد یافت. همچنین هرچه دقت اطلاعات کمتر باشد، در این صورت نیز هزینه سرمایه شرکت بیشتر خواهد شد و برعکس. حال بر اساس مبانی نظری بیان شده و پیشینه این سوال مطرح می‌شود که، آیا استانداردهای حسابداری ایران توانسته بر هزینه سرمایه شرکت‌ها اثرگذار باشد؟ و دیگر اینکه درجه نقدشوندگی سهام چه تأثیری بر این رابطه داشته است؟

از آنجا که انتظار داریم، تدوین استانداردها شفافیت در افشای اطلاعات مالی را بیشتر نماید، انتظار می‌رود شفافیت بیشتر موجب کاهش هزینه سرمایه گردد. از سوی دیگر تدوین استانداردهای حسابداری یک شکل، موجب بهبود مقایسه اطلاعات شرکت‌های مختلف می‌شود که این موضوع نیز موجب کاهش هزینه سرمایه خواهد شد (سیجی لی، 2008). همچنین، بهبود کیفیت افشا و شفافیت اطلاعاتی موجب افزایش نقدشوندگی می‌شود که این موضوع نیز باعث کاهش هزینه سرمایه می‌شود. از این رو ما در این پژوهش سعی داریم هزینه سرمایه را در دوره قبل و بعد از پذیرش استانداردهای حسابداری در ایران، و همچنین اثر نقدشوندگی سهام بر روی این رابطه را مورد بررسی قرار دهیم.

مروری بر پیشینه تحقیق

لی و چن در سال 2010 در تحقیق خود با عنوان "نقدشوندگی دارایی، هزینه سرمایه و پذیرش IFRS"، به بررسی اثر تصویب IFRS بر هزینه سرمایه و کیفیت افشا پرداختند. نتایج تحقیق استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه نشان می‌دهد هزینه سرمایه بعد از پذیرش IFRS به دلیل افزایش ارزش اطلاعات حسابداری، کاهش یافته است. همچنین نتایج نشان از این دارد که در صنایع با درجه نقدشوندگی پایین، هزینه سرمایه قبل و بعد از پذیرش استانداردها تفاوت معناداری نداشته است. داسکه در سال 2006 تحقیقی انجام داد با عنوان، آیا انتظار می‌رود منافع اقتصادی پذیرش IFRS یا GAAP آمریکا واقعا موجب کاهش هزینه سرمایه سهام شود. وی این تحقیق را در آلمان انجام داد. نتایج حاصل از GLS حاکی از این است که گزارش‌های مالی که طبق استاندارد‌های گزارشگری بین المللی تهیه می‌شود، فی نفسه، هزینه سرمایه این شرکت‌ها را کاهش می‌دهد. اما در این تحقیق شواهدی دال بر اینکه پذیرش استانداردهای بین المللی و GAAP آمریکا هزینه سرمایه را کاهش بدهد، دیده نمی‌شود. سیجی لی در سال 2008 در تحقیق خود بررسی کرده است که آیا پذیرش اجباری استانداردهای حسابداری بین المللی (IAS) در اتحادیه اروپا در سال 2005 منجر به کاهش هزینه سرمایه شده است یا خیر. نتایج استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه تحقیق حاکی از این است که پذیرش اجباری IAS به طور معناداری هزینه سرمایه را برای شرکت‌های پذیرنده این استانداردها کاهش می‌دهد. وی دریافت که این کاهش تنها در کشورهای با اجرای قانونی قوی دیده می‌شود و دو عامل افزایش افشا و افزایش قابلیت مقایسه اطلاعات می‌تواند دلیل کاهش هزینه سرمایه بر اثر پذیرش IAS را توضیح دهد. آرمسترانگ، کور، تیلور و ورچیا در سال 2011 در مقاله خود به بررسی این موضوع پرداختند که آیا عدم تقارن اطلاعاتی بین سرمایه‌گذاران، بر هزینه سرمایه اثر می‌گذارد. نتایج بدست آمده از رگرسیون نشان می‌دهد که مطابق پیش بینی‌ها، زمانی که بازارها ناقص و غیر کارا‌اند، عدم تقارن اطلاعاتی رابطه‌ای مثبت با هزینه سرمایه شرکت‌ها دارد؛ و زمانی که بازارها کامل‌اند هیچ رابطه‌ای با هم ندارند. چن و همکاران در سال 2008 طی تحقیقی به این نتیجه رسیدند که که بعد از بکارگیری اجباری IFRS در اتحادیه اروپا، کیفیت حسابداری بهبود یافته است. ثقفی و ابراهیمی در سال 1388 به بررسی تدوین استانداردهای حسابداری با کیفیت اطلاعات حسابداری پرداختند. نتایج بررسی‌ها نشان می‌دهد که اجرای استانداردها تنها با بهبود نسبی پایداری اضافی همراه بوده است، در حالی که در سایر مدل‌ها، استانداردها نتوانسته‌اند موجب بهبود کیفیت اطلاعات شوند. ستایش، غفاری و رستم زاده در سال 1392 در تحقیق خود به این نتیجه رسیدند که تعریف عملیاتی هزینه سرمایه بر وجود یا عدم وجود رابطه عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه سرمایه اثرگذار است.

با توجه به مبانی نظری ارائه شده و پیشینه تحقیق، در راستای پاسخ به دو سوال اصلی تحقیق؛ فرضیات زیر طراحی گردید:

1. هزینه سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران در دوره قبل و بعد از پذیرش استانداردهای حسابداری ایران تفاوت معناداری دارد.

2. بین هزینه سرمایه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با درجه نقدشوندگی سهام رابطه‌ی معناداری وجود دارد.

3. رابطه درجه نقدشوندگی سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران با هزینه سرمایه در دوره قبل و بعد از پذیرش استانداردهای حسابداری ایران تفاوت معناداری دارد.

4. برای شرکت‌های با درجه نقدشوندگی سهام پایین، هزینه سرمایه در دوره قبل و بعد از پذیرش استانداردهای حسابداری ایران تفاوت معناداری ندارد.

این تحقیق، از نوع تحقیقات علی مقایسه‌ای پس رویدادی است که به دنبال بررسی روابط علت و معلولی از طریق مطالعه نتایج موجود و زمینه قبلی به امید یافتن علت عمل انجام شده است. به دلیل بررسی اثر بکارگیری استانداردهای حسابداری بر هزینه سرمایه و اثر نقدشوندگی سهام بر این رابطه با استفاده از معادلات رگرسیون، تحقیقی از استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه نوع همبستگی بوده و به علت کاربرد در فرآیند استفاده از اطلاعات حسابداری، نوعی تحقیق کاربردی محسوب می‌گردد (آذر و مومنی 1385).

جامعه آماری تحقیق شامل کلیه شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران به جزء شرکت‌های سرمایه‌گذاری، لیزینگ، هلدینگ و بانک‌ها می‌باشد که تا سال 1375 به عضویت بورس در آمده و تا پایان سال 1390 از عضویت بورس خارج نشده باشند. تمام جامعه آماری مورد بررسی قرار می‌گیرد و مشاهداتی که فاقد ویژگی‌های زیر بودند، حذف شدند: 1) پایان سال مالی شرکت، پایان اسفند ماه باشد. 2) طی دوره بررسی (90-1375) شرکت تغییر سال مالی نداشته باشد و 3) شرکت فعال باشد. همچنین به علت استفاده از مدل گردن برای محاسبه هزینه سرمایه در این پژوهش، ما مجبور به حذف شرکت‌هایی شدیم که هزینه سرمایه برایشان عددی منفی به دست آمد. با توجه به شرایط یاد شده، تعداد 62 شرکت در 16 سال معادل 992 سال شرکت به عنوان نمونه آماری انتخاب شدند.

متغیر وابسته پژوهش ما هزینه سرمایه می‌باشد. هزینه سرمایه برابر با حداقل بازده مورد انتظار سهامداران می‌باشد. با پذیرش استانداردها و اصول پذیرفته شده حسابداری، انتظار می‌رود شفافیت در افشای اطلاعات مالی و قابلیت مقایسه این اطلاعات افزایش یابد. از این رو، انتظار می‌رود پذیرش استانداردها بر حداقل بازدهی مورد انتظار سهامداران نیز اثرگذار باشد. از این رو، هدف از آزمون فرضیه اول تحقیق بر آن نهاده شد که بررسی شود آیا بکارگیری استانداردهای حسابداری در ایران منجر به تغییر در هزینه سرمایه در دوره بعد از بکارگیری استانداردها نسبت به دوره قبل از آن، شده است یا خیر. در این پژوهش برای محاسبه هزینه سرمایه از مدل گوردن استفاده شده است. و منظور از استانداردهای حسابداری ایران، همان استانداردهای حسابداری است که توسط سازمان حسابرسی به عنوان مرجع تخصصی و رسمی تدوین گردیده و از 1/1/1380 لازم الاجرا گردیده است.

یرای آزمون فرضیه اول از آزمون مقایسه زوجی استفاده شده است. دو متغییر این فرضیه شامل COC، هزینه سرمایه شرکت و IAS_it شاخص پذیرش استانداردهای حسابداری ایران، دوره بعد از پذیرش استانداردهای حسابداری ایران 1، دوره قبل از پذیرش استاندارهای حسابداری ایران صفر می‌باشد. هزینه‌ی حقوق صاحبان سهام از طریق مدل گردن محاسبه شده است. و طبق مقاله ثقفی و بولو (1388) برای محاسبه نرخ رشد از نرخ رشد فروش استفاده شده است.

به طوریکه: D₁= سود سهام سال آتی؛ K_e = نرخ بازده مورد انتظار سهامداران؛ g = نرخ رشد مورد انتظار و P₀: قیمت سهم در ابتدای سال می‌باشد.

همچنین هزینه بدهی از طریق فرمول زیر محاسبه شد.

به طوری که؛ K_d: هزینه بدهی و T: نرخ مالیات

در نهایت میانگین موزون هزینه سرمایه بر اساس حاصل ضرب درصد ارزش دفتری بدهی و حقوق صاحبان سهام در نرخ هزینه هر کدام به دست می‌آید (حجازی و حسینی، 84).

یکی از متغییرهای مستقل تحقیق حاضر نقدشوندگی سهام می‌باشد. در این تحقیق برای سنجش نقدشوندگی از شاخص محاسبه شده نقدشوندگی در بورس تهران استفاده شده است.

یکی دیگر از متغییرهای تحقیق نقدشوندگی پایین می‌باشد. در این پژوهش شرکت‌ها با توجه به معیار نقدشوندگی سهام به چهار طبقه تقسیم بندی شدند. طبقه اول شرکت‌های با نقدشونگی سهام بالا و دو طبقه میانی شرکت‌های با نقدشونگی سهام متوسط و طبقه چهارم شرکت‌های با نقدشوندگی سهام پایین در نظر گرفته شد.

استانداردهای تسویه و پایاپای بازار سرمایه متحول می‌شود/ جزییات نخستین تسویه معاملات

مدیرعامل سپرده گذاری مرکزی گفت: نخستین تسویه معاملات بورس و فرابورس عصر سه شنبه با موفقیت در این شرکت انجام شد تا گام بزرگی برای ارتقای استانداردهای تسویه و پایاپای در بازار سرمایه برداشته شود.

مدیرعامل شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه وجوه، از اجرای موفقیت آمیز کاهش زمان تسویه معاملات بورس و فرابورس از ۳+T به T+۲خبر داد. حسین فهیمی با بیان مطلب فوق افزود: شرکت سپرده گذاری مرکزی پس از مصوبه هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر کاهش تسویه معاملات از سه به دو روز، اقدامات زیر ساختی لازم را در کوتاه ترین زمان انجام داد تا شرایط برای اجرای این مصوبه در بازار سرمایه مهیا شود؛ همچنین اقدامات زیر ساختی انجام شده نیز بلافاصله عملیاتی شد و بدن هیچ مشکلی آغاز به کار کرد.

به گزارش اقتصاد آنلاین به نقل از ایبِنا، وی اظهار داشت : با توجه به اینکه زمان اجرای مصوبه فوق روز ۱۵ استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه بهمن ماه جاری بود، نخستین تسویه معاملات بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس تهران عصر سه شنبه با موفقیت در شرکت سپرده گذاری مرکزی انجام شد تا گامی بزرگ برای ارتقای استانداردهای تسویه و پایاپای و هماهنگی با استانداردهای بین المللی در بازار سرمایه ایران برداشته شود.

فهیمی خاطر نشان کرد: طراحی و اجرای نظام تسویه «تحویل در مقابل پرداخت» (DVP) و راه اندازی واحد تسویه مرکزی (CCP) از برنامه های آتی شرکت سپرده گذاری مرکزی است تا مکانیزم های تسویه و پایاپای در بازار سرمایه به طور کلی با استانداردهای جهانی مطابقت داشته باشد.

ارتقای استانداردهای تسویه و پایاپای بازار سرمایه

به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری تسنیم؛ از هفته گذشته زمان تسویه معاملات اوراق بهاداری که تا پیش از این در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس با معیار سه روز پس از انجام معامله (T+3) انجام می‌شد، به دو روز پس از انجام معامله (T+2) کاهش یافته است.

البته فرآیند کاهش دوره تسویه پس از معاملات، تنها برای بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس از جمله برای بازار پایه است که بر این اساس معاملات اشخاصی که در این بازارها می‌شود باید طی دو روز با اتاق پایاپای تسویه شود.

در این راستا مدیرعامل شرکت سپرده گذاری مرکزی اوراق بهادار و تسویه استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه وجوه(سمات) از اجرای موفقیت آمیز کاهش زمان تسویه معاملات بورس و فرابورس از T+3 به T+2 خبر داد و گفت: شرکت سپرده گذاری مرکزی پس از مصوبه هیات مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار مبنی بر کاهش تسویه معاملات از سه به دو روز، اقدامات زیرساختی لازم را در کوتاهترین زمان انجام داد تا شرایط برای اجرای این مصوبه در بازار سرمایه مهیا شود. بر این اساس خوشبختانه اقدامات زیرساختی انجام شده نیز بلافاصله عملیاتی شد و بدون هیچ مشکلی آغاز به کار کرد.

حسین فهیمی افزود: با توجه به اینکه زمان اجرای مصوبه فوق روز 15 بهمن ماه جاری بود، نخستین تسویه معاملات بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس تهران عصر سه شنبه با موفقیت در شرکت سپرده گذاری مرکزی انجام شد تا گامی بزرگ برای ارتقای استانداردهای تسویه و پایاپای و هماهنگی با استانداردهای بین المللی در بازار سرمایه ایران برداشته شود.

وی خاطر نشان کرد: طراحی و اجرای نظام تسویه «تحویل در مقابل پرداخت» (DVP) و راه اندازی واحد تسویه مرکزی (CCP) از برنامه های آتی شرکت سپرده گذاری مرکزی است تا مکانیزم های تسویه و پایاپای در بازار سرمایه به طور کلی با استانداردهای جهانی مطابقت داشته باشد.

اوراق سلف استاندارد چیست؟

همان طور که در قسمت‌های قبل گفتیم بورس کالای ایران، نهادی رسمی و ساختار یافته است که نقش مهمی را در بازار سرمایه ایران بازی می‌کند. بورس کالای ایران، بستری برای طراحی ابزارهای معاملاتی نوین بر اساس نیازهای اقتصاد ایران است. رویکرد اصلی در طراحی این ابزارها، هدایت صحیح منابع به بخش‌های تولیدی اقتصاد، توسعه بازارهای داخلی، تجهیز بازار کالاها و ارتقای ساختارهای سنتی بازار است. بنابراین ابزارهای مختلفی تاکنون در بازار کالا معرفی شده‌اند.

به منظور پاسخگویی به نیاز تامین مالی بخش صنعت، بورس کالای ایران اقدام به طراحی اوراق سلف موازی استاندارد کرده است که در ادامه به تعریف و توضیح اوراق سلف استاندارد می‌پردازیم.

تعریف اوراق سلف استاندارد

اوراق سلف

سلف در لغت به معنی پیش ‌پرداخت، قبول کردن و اطاعت نمودن است. اوراق سلف نوعی اوراق صکوک هستند که نسبت به سایر اوراق مشارکت امنیت بیشتری دارند. تولیدکننده یا مالک دارایی با استفاده از این اوراق صکوک می‌تواند نقدینگی مورد نیاز خود را تامین کرده و خریدار با پیش خرید محصولات، در آن سرمایه‌گذاری کند.

قرارداد سلف

قرارداد سلف، قراردادی است که به وسیله آن افراد، محصولات واحدهای تولیدی را به قیمت مشخص، پیش خرید نقدی می‌کنند. به عبارت دیگر مالکان کالا، دارایی خود را به صورت نقدی پیش فروش می‌کنند و زمانی مشخص در آینده آن را تحویل می‌دهند.

قرارداد سلف برعکس قرارداد نسیه است؛ در قرارداد نسیه، فروشنده کالا را تحویل می‌دهد و تسویه کالا در آینده اتفاق می‌افتد.

بنابراین قرارداد سلف، قراردادی است که در آن عرضه کننده بخشی از دارایی پایه قرارداد را به ازای بهای نقد و مطابق قرارداد سلف به فروش می‌رساند تا در زمان تحویل به خریدار تسلیم کند. همچنین گواهی سلف، سندی شامل مجموع دارایی‌های خریدار از قرارداد سلف است.

یکی از بزرگترین محدودیت‌هایی که قرارداد سلف دارد این است که بازار ثانویه ندارد. بنابراین بسیاری از افراد نمی‌توانند از این قرارداد استفاده کنند. این موضوع سبب وجود نقدینگی کم در این بازار شده و اوراق نسبت به تغییر قیمت دارایی واکنش نشان نمی‌دهند.

قرارداد سلف موازی استاندارد

برای استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه حل کردن مشکل قرارداد سلف و رفع محدودیت‌های آن، اوراق قرارداد سلف موازی استاندارد طراحی شده و قراردادی است که بر اساس آن، خریدار می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را به شخص دیگری در بازار، قبل از سررسید واگذار نماید. بنابراین اوراق سلف استاندارد، نوعی ابزار تامین مالی است که بر مبنای قرارداد سلف موازی استاندارد منتشر می‌شود.

ناشر اوراق سلف موازی استاندارد، فارغ از قیمت دارایی پایه، یک سود حداقلی را برای سرمایه‌گذاران در قالب اختیار فروش در سررسید تضمین می‌کند. از طرف دیگر، با افزایش قیمت دارایی پایه، سود مازاد به سرمایه‌گذار تعلق می‌گیرد.

برای پوشش ریسک ناشی از نوسانات قیمت دارایی پایه در قرارداد سلف موازی استاندارد می‌توان از ابزار اختیار خرید و فروش تبعی استفاده کرد که به صورت زیر تعریف می‌شوند:

اختیار خرید تبعی: اختیار معامله‌ای است که همراه با معامله اوراق سلف موازی استاندارد، از سوی خریدار به عرضه کننده داده می‌شود و بر اساس آن، اختیار خرید تعداد مشخصی از دارایی پایه را در سررسید و به قیمت اعمال تعیین شده در قرارداد، به عرضه کننده می‌دهد.

اختیار فروش تبعی: اختیار معامله‌ای است که همراه با معاملات اوراق سلف موازی استاندارد از سوی عرضه کننده به خریدار داده می‌شود و بر اساس استانداردهای معاملاتی در بازار سرمایه آن خریدار اوراق، تعداد مشخصی از دارایی پایه را در سررسید به قیمت اعمال تعیین شده در قرارداد، به عرضه کننده می‌دهد.

دارایی‌هایی که امکان انتخاب برای عقد قرارداد سلف موازی استاندارد را دارند لازم است ویژگی‌های زیر را داشته باشند: