قرارداد سلف چیست؟

بيع سلف يا سلم چیست؟

بيع سلف يا سلم چیست؟ بیع در لغت به معنای داد و ستد و در اصطلاح حقوقی به معنای خرید و فروش است. سلم در لغت به معنای پیش ‎پرداخت، قبول کردن، اطاعت نمودن آمده است. بیع سلم که مترادف بیع سلف است بیعی است که در آن ثمن نقداً و در هنگام انعقاد بیع پرداخت می‏شود و مبیع آن مؤجل و کلی‏ فی ‏الذمه است. در عرف به این نوع بیع پیش خرید یا پیش فروش می‎گویند مانند این‏که کارخانه‏ ای پول صد دستگاه ماشین را بگیرد و تعهد کند ماشین‏ ها را سه ماه دیگر تحویل دهد. باید توجه داشت که در بیع سلم انتقال مالکیت مبیع در زمان تسلیم آن صورت می‎گیرد نه در زمان انعقاد بیع. ماده‏ 363 قانون مدنی در این ‏باره مقرر می‏دارد: «در عقد بیع … وجود اجلی برای تسلیم مبیع… مانع انتقال نمی شود…»
ارکان بیع سلم
بیع سلم دارای سه رکن است:
1- طرفین معامله: بایع و خریدار دو طرف بیع سلم هستند.
2- توافق طرفین: طرفین باید با یکدیگر برای انعقاد بیع سلم توافق نمایند.
2- مورد معامله: در این بیع مبیع باید کلی‏فی‏الذمه باشد نه عین معین. کلی‏ فی ‏الذمه مالی است که صادق بر افراد عدیده باشد (ماده‏ 351 قانون مدنی) مثل گندم و جو که هر یک دارای مصادیق بسیاری در خارج هستند.
شروط بیع سلم
در بیع سلم شروطی باید رعایت شود که در زیر به آن‎ها اشاره می‎شود.
۱- در عقد بیع سلم شرط است که ثمن معلوم باشد و در هنگام انعقاد معامله نقداً پرداخت شود. اما در قانون مدنی به لزوم دادن ثمن در هنگام انعقاد بیع اشاره‏ ای نشده است. بنابراین دادن ثمن در هنگام عقد شرط صحت این بیع نیست.
۲- مبیع نیز باید معلوم باشد. یعنی جنس، نوع، وصف و اندازه‎ آن معلوم باشد. هم‎چنین مکانی که قرار است مبیع در آن‎جا پرداخت شود باید معین شده باشد.

عناصر بیع سلم
عناصر بیع سلم از قرار ذیل است:
۱) عقد بیع
۲) مبیع کلی در ذمه باشد. ثمن ممکن است کلی یا عین شخصی باشد.
۳) مبیع مؤجل باشد.
۴) اجل معلوم باشد. درصورتی که فروشنده در تسلیم مبیع تأخیر نماید، خریدار اختیار فسخ بیع را دارد. (خیار تعذر تسلیم)
۵) مقدار و وصف مبیع قابل تعیین باشد.
۶) فروشنده و خریدار بدانند که مبیع در موعد مقرر وجود خواهد داشت. البته دانستن به این معنی است که طرفین علم عادی که اطمینان است به وجود مبیع داشته باشند.
۷) مبیع در سررسید کمیاب نباشد بلکه به‏ طور معمولی موجود باشد.
۸) ثمن در هنگام انعقاد بیع به بایع داده شود. در صورتی که تنها بخشی از ثمن داده شود بیع سلم فقط نسبت به همان بخش صحیح است و نسبت به بخشی که ثمن آن پرداخت نگردیده باطل خواهد بود.
شرایط مبیع در بیع سلم
مبیع در بیع سلم باید دارای شرایطی باشد تا بتواند در این بیع به عنوان مبیع قرار گیرد. این شرایط عبارتند از:
۱) جنس مبیع باید مشخص باشد یعنی باید معلوم باشد که جنس مبیع چیست. مثلاً گندم، برنج، جو و ….
۲) درصورتی که مبیع داری انواعی است؛ نوع آن نیز باید معلوم باشد. مثلاً برنج داری انواعی مانند صدری، هاشمی، طارم و …. است.
۳) وصف مبیع نیز باید معلوم باشد. یعنی مشخص شود که مبیع از نوع عالی یا متوسط یا ضعیف است.
۴) میزان مبیع باید مشخص باشد. پس مقدار مبیع با توجه به این‏که وزن‏ کردنی، شمردنی یا پیمانه‏ ای باشد؛ با وزن، تعداد یا پیمانه معلوم می‏شود.
۵) مبیع نباید بگونه‏ ای باشد که موجب ربا گردد. یعنی اگر جنس مبیع و ثمن در بیع سلم یکسان و میزان آن متفاوت باشد چنین بیعی متضمن ربا و در نتیجه باطل خواهد بود.
۶) مبیع باید قابل تعیین باشد. مانند میوه ‏های یک باغ که پس از رسیدن معین هستند. بنابراین وجه نقد نمی‏ تواند مبیع قرار گیرد.
۷) مبیع باید مؤجل باشد و درصورتی که تسلیم مبیع مدت‏ دار نباشد بیع سلم منعقد نمی‏گردد.
۸) مبیع باید در زمان سررسید در بازار موجود باشد. در غیر این‏صورت مبیع مبهم خواهد بود، مگر در مواردی که مردم نسبت به کمیابی مبیع آگاهی داشته باشند.
۹) مکان و زمان پرداخت مبیع باید معلوم باشد.
ثمن در بیع سلم یا سلف
بيع سلف يا سلم چیست؟ – گفته شد که در بیع سلم پرداخت ثمن به صورت نقد صورت می‏گیرد. چنان‏چه ثمن در بیع سلم، دینی باشد که خریدار، پیش از عقد بیع از فروشنده داشته است؛ بیع سلم صحیح می‏باشد و به محض انعقاد این بیع، دین فروشنده ساقط می‏گردد. پس پرداخت ثمن به صورت اعتباری نیز صحیح است مثلاً در صورتی ‎که شخصی از دیگری صد میلیون تومان طلبکار باشد و از او سه تن گندم به ارزش صد میلیون تومان بخرد به این صورت که گندم ‎ها چهار ماه دیگر داده شود لازم نیست که خریدار (طلبکار) صد میلیون تومان را در هنگام عقد به فروشنده (بدهکار) بپردازد زیرا خریدار می‎تواند طلبی که از بدهکار دارد را به عنوان ثمن این معامله قرار دهد و بنابراین پرداخت اعتباری ثمن صورت می‏گیرد. باید افزود که مطابق قانون مدنی بیع سلف یا سلم بدون این‎که پرداخت ثمن در هنگام انعقاد بیع لازم باشد، صحیح است زیرا ماده‎ 341 قانون مدنی به طرفین اجازه می‎دهد که برای تسلیم مبیع یا پرداخت ثمن موعدی تعیین نمایند. هم‏چنین در این بیع، ثمن ممکن است عین خارجی باشد (مانند مبلغی پول و یا مال معین دیگری) و یا مال کلی باشد.

بازار اسپات (Spot) چیست؟

بازار اسپات (Spot)، به خرید و فروش مستقیم ابزارهای مالی مانند کالاها، ارزها و اوراق بهادار گفته می شود، که تحویل دارایی به صورت فوری انجام می قرارداد سلف چیست؟ شود.

بازار اسپات (Spot)، به خرید و فروش مستقیم ابزارهای مالی مانند کالاها، ارزها و اوراق بهادار گفته می شود، که تحویل دارایی به صورت فوری انجام می شود. تحویل، مبادله وجه نقد برای ابزار مالی است. از سوی دیگر، قرارداد آتی، مبتنی بر تحویل دارایی پایه در تاریخ آتی قرارداد سلف چیست؟ است. ممکن است بورس ها و فرابورس (OTC) معاملات نقدی و/یا معاملات آتی را ارائه دهند.

نکات مهم

• ابزارهای مالی برای تحویل فوری در بازار اسپات معامله می شوند.
• بسیاری از دارایی ها «قیمت اسپات» و «قیمت آتی» را اعلام می کنند.
• اکثر معاملات بازار اسپات دارای تاریخ تسویه T+2 هستند.
• معاملات بازار اسپات می تواند در بورس یا فرابورس (OTC) انجام شود.
• بازارهای اسپات را می توان در مقابل بازارهای مشتقه قرار داد که در عوض در قراردادهای آتی، سلف یا اختیار معامله می کنند.

روند بازار اسپات

از بازارهای اسپات به‌عنوان «بازارهای فیزیکی» نیز یاد می‌شود، زیرا قرارداد سلف چیست؟ معاملات بلافاصله با دارایی مبادله می‌شوند. در حالی که انتقال رسمی وجوه بین خریدار و فروشنده ممکن است زمان ببرد، مانند T+2 در بازار سهام و در اکثر معاملات ارزی، هر دو طرف موافقت می کنند تا «هم اکنون» معامله کنند. در یک معامله غیر نقدی یا آتی، اکنون با یک قیمت موافقت می شود، اما تحویل و انتقال وجه در تاریخ بعدی انجام می شود.

معاملات آتی در قراردادهایی که در آستانه انقضا هستند، نیز گاهی معاملات اسپات نامیده می شوند، زیرا قرارداد منقضی شده به این معنی است که خریدار و فروشنده بلافاصله پول نقد را برای دارایی پایه مبادله می کنند.

قیمت اسپات

قیمت فعلی یک ابزار مالی را قیمت اسپات می نامند. قیمتی است که با آن می توان یک ابزار را فورا معامله کرد. خریداران و فروشندگان با ارسال سفارشات خرید و فروش خود قیمت اسپات را ایجاد می کنند. در بازارهای اسپات، با پر شدن سفارش‌ها و ورود سفارش‌های جدید به بازار، ممکن است قیمت اسپات برای چند ثانیه تغییر کند.

نکته: کلمه «لحظه ای» از عبارت «فورا» می آید، یعنی در این بازارها می توانید یک دارایی را فورا خریداری کنید.

بازار اسپات و اکسچنج ها

اکسچنج ها معامله گرانی را که کالاها، اوراق بهادار، آتی، اختیار خرید و سایر ابزارهای مالی را خرید و فروش می کنند، گرد هم می آورند. بر اساس تمام سفارشات ارائه شده توسط شرکت کنندگان، اکسچنج، قیمت و حجم فعلی را با دسترسی به بورس در اختیار معامله گران قرار می دهد.

نمونه ای از بورس است که در آن معامله گران سهام را برای تحویل فوری خرید و فروش می کنند و یک بازار اسپات است.
• بورس کالای شیکاگو (CME) نمونه ای از بورس است که در آن معامله گران قراردادهای آتی را خرید و فروش می کنند. این یک بازار آتی است و نه یک بازار اسپات.

بازار اسپات و فرابورس

معاملاتی که مستقیماً بین خریدار و فروشنده انجام می شود، فرابورس (OTC) نام دارد. یک اکسچنج متمرکز این معاملات را تسهیل نمی کند. بازار ارز (یا بازار فارکس) بزرگترین بازار فرابورس جهان با میانگین گردش مالی روزانه 5 تریلیون دلار است.

در یک معامله فرابورس، قیمت می‌تواند بر اساس یک لحظه یا قیمت/تاریخ آتی باشد. در یک معامله فرابورس، شرایط لزوماً استاندارد نیستند و بنابراین، ممکن است مشمول صلاحدید خریدار و/یا فروشنده باشد. مانند اکسچنج ها، معاملات سهام فرابورس معمولاً معاملات لحظه ای هستند، در حالی که معاملات آتی یا سلف اغلب لحظه ای نیستند.

نمونه ای از بازار های اسپات

فرض کنید یک فروشگاه اینترنتی مبلمان در آلمان به همه مشتریان بین المللی که ظرف مدت پنج روز کاری پس از ثبت سفارش وجه آن را پرداخت می کنند، 30 درصد تخفیف می دهد.

دنیلا مدیر یک تجارت آنلاین مبلمان در ایالات متحده، این پیشنهاد را می بیند و تصمیم می گیرد میزهایی به ارزش 10،000 دلار از فروشگاه آنلاین خریداری کند. از آنجایی که او نیاز به خرید یورو برای تحویل فوری دارد و از نرخ فعلی مبادله دلار/ یورو 1.1233 راضی است، دنیلا یک معامله ارزی با قیمت اسپات انجام می دهد تا معادل 10000 دلار به یورو بخرد، که به نظر می رسد 8902.قرارداد سلف چیست؟ 34 یورو (10000 دلار / 1.1233) باشد.

مزایا و معایب بازارهای اسپات

قیمت اسپات قیمت فعلی خرید، پرداخت و تحویل فوری یک کالای خاص است. این موضوع بسیار مهم است زیرا قیمت ها در بازارهای مشتقه مانند معاملات آتی و اختیار معامله به طور اجتناب ناپذیری بر اساس این ارزش ها محاسبه خواهد شد. به همین دلیل، بازارهای لحظه ای نیز به شدت نقد و فعال هستند. تولیدکنندگان و مصرف کنندگان کالا در بازار اسپات شرکت می کنند و سپس در بازار مشتقات پوشش ریسک می دهند.

اما یک نقطه ضعف بازار اسپات، تحویل کالای فیزیکی است، به این معنی که زمان تحویل کالا با نوسانات قیمتی یکسان نیست. نقطه ضعف دیگر این است که بازارهای لحظه ای نمی توانند به طور موثر برای محافظت در برابر تولید یا مصرف کالاها در آینده استفاده شوند، بنابراین بازار مشتقات گزینه ی مناسب تری هستند.

مزایا

• قیمت اسپات از قیمت های واقعی بازار
• بازارهای فعال و نقدشونده
• در صورت تمایل می توانید فورا تحویل بگیرید

معایب

• در بسیاری از موارد باید تحویل فیزیکی انجام شود
• برای پوشش ریک مناسب نیست

سوالات متداول بازار اسپات

بازار اسپات به چه معناست؟

بازارهای لحظه ای، کالاها یا سایر دارایی ها را برای تحویل فوری (یا خیلی کوتاه مدت) معامله می کنند. کلمه «لحظه» به معامله و دریافت کالا به صورت «فوری» اشاره دارد.

بسیاری از کالاها دارای بازارهای لحظه ای فعال هستند، که در آن کالاهای فیزیکی باقیمت اسپات در زمان واقعی خرید و فروش می شوند. اکسچنج خارجی (FX) نیز دارای بازارهای لحظه ای ارز است که در آن ارزهای پایه پس از تاریخ تسویه به صورت فیزیکی مبادله می شوند. تحویل معمولاً 2 روز بعد از مبادله انجام می شود زیرا معمولاً 2 روز طول می کشد تا وجه بین حساب های بانکی منتقل شود. بازارهای سهام را نیز می‌توان به‌عنوان بازارهای لحظه ای در نظر گرفت زیرا سهام شرکت‌ها در زمان واقعی تغییر می‌کنند.

بازار اسپات و سلف چیست؟

بازار اسپات، بازاری است که کالاها یا سایر دارایی‌ها مانند ارزها برای تحویل فوری در ازای وجه نقد معامله می‌شوند. یک بازار سلف در عوض شامل معاملات قراردادهای آتی می شود (برای اطلاعات بیشتر در این مورد به سؤال زیر مراجعه کنید).

تفاوت بین بازارهای اسپات و بازارهای آتی چیست؟

قراردادهای سلف و آتی قراردادهای مشتقه ای هستند که از بازار اسپات به عنوان دارایی پایه استفاده می کنند. اینها قراردادهایی هستند که به مالک در آینده (با قیمتی که امروز روی آن توافق شده است) کنترل کالای پایه را می دهند. تنها در زمانی که قراردادها منقضی می‌شوند، تحویل فیزیکی کالا یا سایر دارایی‌ها انجام می‌شود، و اغلب معامله‌گران قراردادهای خود را لغو می‌کنند یا به‌منظور اجتناب از دریافت کلی، قراردادهای خود را فسخ می‌کنند. به طور کلی معاملات آتی و سلف یکسان هستند، با این تفاوت که معاملات سلف قابل تنظیم هستند و در فرابورس (OTC) معامله می شوند، در حالی که معاملات آتی استاندارد شده هستند و در بورس معامله می شوند.

مروری بر تامین مالی ١٠هزار میلیاردی فولاد مبارکه از بورس کالا/ مزایای انتشار اوراق سلف موازی چیست؟

مرحله اول عرضه اولیه اوراق سلف موازی استاندارد ورق گرم نوردیده فولاد مبارکه اصفهان هفته گذشته در بورس کالا انجام شد.قرارداد سلف چیست؟

به گزارش برداشت روز، اوراق سلف موازی استاندارد ابزار تأمین مالی است که بر مبنای قرارداد سلف منتشر می‌شود و براساس آن عرضه‌کننده مقدار معینی از دارایی پایه را مطابق مشخصات قرارداد سلف استاندارد در ازای بهای نقد به فروش می‌رساند تا در دوره تحویل به خریدار تسلیم نماید. دارنده اوراق می‌تواند معادل دارایی پایه خریداری شده را طی قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش رساند، یا در سررسید با شرایط از پیش تعیین شده تسویه نقدی کند و یا در دوره تحویل اقدام به دریافت فیزیکی دارایی نماید.

از ویژگی های مهم این ابزار می توان به دوره عمر آن اشاره کرد؛ به طوری که دوره عمر اوراق به طور معمول بین ۱ تا ۲ سال است و طی دوره عمر اوراق، سود به دارندگان اوراق پرداخت نمی‌شود و اصل و سود اوراق در انتهای دوره به صورت یک‌جا بازپرداخت می‌شود. اوراق مذکور دارای حداقل سود تضمین شده هستند که این سود براساس رشد قیمت دارایی (کالا) پایه تا سقف مشخصی می‌تواند رشد کند.

مزایای قرارداد سلف موازی

به گزارش کالاخبر، قراردادهای سلف یکی از قراردادهای اصلی در بازارهای سنتی و مدرن بوده که مطابق با آن، کل ثمن خرید توسط خریدار در ابتدا پرداخت و کالا در سررسید معین از فروشنده تحویل می‌شود. به این ترتیب فروشنده قبل از اینکه محصول مورد انتظار خریدار را تولید کند، کل وجه آن را دریافت کرده و نه‌تنها از وجود خریدار برای محموله‌های تولیدی خود اطمینان می‌یابد، بلکه منابع مالی مورد نیاز نیز تامین می‌شود. این روش تامین مالی به دلیل نداشتن محدودیت‌ها و شرایط دشوار تامین مالی از روش‌هایی مانند استقراض از بانک‌ها، انتشار اوراق دیگر و غیره همواره مورد نظر بسیاری از فعالان اقتصادی بوده است.

در حقیقت سلف موازی استاندارد علاوه بر تأمین مالی تولیدکننده، در اوراق بهادار مبتنی بر کالا نیز به‌عنوان نوعی سرمایه‌گذاری تلقی می‌شود. در سلف موازی به نسبت سایر روش ها، قدرت نقدشوندگی بالاتر رفته و تراکنش مالی بیشتری در آن صورت می‌پذیرد و از طرفی ریسک آن کمتر شده است.

قرارداد سلف موازی دارای مزایای متفاوتی است که از جمله آن می‌توان به امکان کشف قیمت به‌صورت لحظه‌ای و روزانه برای کالاها اشاره کرد، یعنی همواره قیمت کالاها براساس خریدوفروش اوراق مشخص هستند و درنتیجه قیمت‌ها شفاف‌تر هستند.

ضمن اینکه قرارداد سلف موازی به‌خوبی ریسک را پوشش می‌دهد و در این زمینه بهتر از قرارداد سلف عمل می‌کنند، زیرا اجازه تغییر وضعیت را به خریدار می‌دهد. به‌عنوان‌ مثال یک خریدار پس از مدتی و قبل از سررسید، دیگر نیازی به کالا ندارد و می‌تواند در بازار ثانویه قرارداد خود را با قیمتی مناسب به فروش رساند. این موضوع علاوه بر اینکه از ریسک می‌کاهد، قدرت نقدشوندگی را نیز بالا می‌برد که از دیگر مزیت‌های قراردادهای سلف موازی است.

همان‌طور که در این گزارش بیان شد سلف موازی همان قرارداد سلف است که محدودیت های معاملات سلف مرتفع شده و در آن اجازه فروش قرارداد به شخص ثالث در بازار ثانویه داده شده است. همین یک نکته توانسته مزایای مختلفی را برای خرید آن حاصل کند و رغبت سرمایه‌گذاری در آن را بیشتر و بیشتر کند.

در پایان گفتنی است؛ شرکت فولاد مبارکه اصفهان در حالی از طریق انتشار این اوراق برای نیاز به سرمایه در گردش خود تامین مالی کرده که اوراق سلف موازی استاندارد کلاف گرم نوردیده (به همراه اختیار خرید و فروش تبعی)، با نام و قابل معامله در بورس کالای ایران بوده و قیمت اعمال در اختیار فروش تبعی این قراردادها ۱۱۸.۵ درصد قیمت پایه عرضه اولیه در سررسید اوراق و قیمت اعمال در اختیار خرید تبعی ۱۱۹ درصد قیمت پایه عرضه اولیه در سررسید اوراق تعیین شده است. همچنین قیمت خرید بازارگردان در معاملات ثانویه قیمت پایه در عرضه اولیه به علاوه ۱۷.۵ درصد سالیانه روزشمار تعیین شده است.

همچنین براساس اطلاعیه منتشر شده، انتشار این اوراق سلف در سه مرحله ۱۰ هزار میلیارد ریالی انجام می شود که فاصله زمانی بین هر مرحله انتشار اوراق بیش از سه ماه نخواهد بود.

بیع سلف

امروزه مقررات و قوانین با زندگی ما عجین شده‌اند؛ بسیاری از اعمال ما انسان‌‌ها که روزانه در زندگی خود تکرار می‌کنیم، در کتاب‌های قانون تحت عنوان نهادهای حقوقی و با واژگان خاص و بعضا ناآشنا به گوش ما، مورد بررسی قرار گرفته‌اند. زمانی که به بررسی واژه‌ای مثل بیع سلف می‌پردازیم، خواهیم دید که مفهوم آن‌ها چندان از دایره فهم ما به دور نیست و چه بسا بدون نیاز به توضیح بیشتر با ماهیت آن آشنایی داشتیم.

بیع رایج‌ترینِ این واژه‌ها است. روزانه هزاران نفر، کودک و نوجوان، دست فروشان، افراد ناشنوا، نمایندگان شرکت‌های تولیدکننده بین المللی، فروشندگان اینترنتی و غیره به داد و ستد با هم می‌پردازند بدون آن که بدانند عمل آن‌ها در قوانین دقیقاً تحت چه عنوانی مطرح شده است.

برای همه‌ ما پیش آمده است که به مغازه‌ای رفته، یک آب معدنی برداشته و بدون هیچ سخنی، بهای آن را روی میز پیشخوان گذاشته باشیم و هرگز به این فکر نکرده‌ایم که این عمل ما که ممکن است تحت عنوان بیع معاطاتی مطرح شود، چه احکامی‌دارد و چه تفاوتی با یک بیع معمولی دارد. بیع سلف نیز یکی از این موارد است.

ممکن است خانمی‌به یک مغازه‌ پارچه فروشی مراجعه کند و مبلغی پول بابت چند متر پارچه که قرار است دو هفته‌ بعد به دست فروشنده برسد بپردازد و با خیالی آسوده و اطمینان از این که دو هفته‌ بعد برای تحویل گرفتن پارچه مراجعه خواهد کرد، به منزل برود.

پیش فروش خودروهای داخلی نیز یکی از قابل توجه‌ترین قراردادهایی است که فارغ از ملاحظات سیاسی و اقتصادی و اجتماعی خاص خود، از نظر حقوقی نیز در خور توجه است. در این مورد، خریداران و فروشندگان به ندرت به این فکر می‌کنند که معامله‌ آن‌ها تحت چه عنوانی مطرح می‌شود یا این که آیا این دو قرارداد از نظر حقوق و تکالیف حقوقی، یکسان است یا خیر؟

در زبان جامعه‌ حقوقی اما، هر واژه‌ هویتی می‌یابد که نیازمند کنکاش دقیق و تعریف سنجیده است؛ به گونه‌ای که همین واژه‌ سلف که در قرارداد سلف چیست؟ قرارداد سلف چیست؟ کنار بیع قرار می‌گیرد، کافی است تا ذهن یک فرد آشنا به قوانین را درگیر کند و چراها و گونه‌های متعددی را در ذهنش شکل دهد.

بیع سلف چیست و چگونه شکل می‌گیرد؟

بیع در لغت به معنای خرید و سَلَف نیز به معنای پیشی گرفت، جلو افتاد و پیشینیان است. در اصطلاح حقوقی، بیع یعنی اینکه شخصی مالکیت کالایی را در برابر بهای مشخص و معلوم به دیگری منتقل کند. از لحظه‌ توافق بر بیع، این تملیک صورت می‌گیرد.

واژه‌ پیش خرید یا پیش فروش بارها به گوش ما خورده است و مفهوم عرفی آن برای ما آشناست؛ کالایی را خریداری می‌کنیم، پول آن را یکجا یا به صورت قسطی می‌پردازیم و در تاریخ معینی، آن را تحویل می‌گیریم. این مفهوم عرفی با مفهوم حقوقی بیع سلف تقریباً یکی است، اما جزئیاتی وجود دارد که عرف غافل یا ناتوان از بیان آن‌هاست؛ به همین دلیل به کمک علم حقوق، سعی در تبیین هرچه بهتر چنین قراردادی می‌کنیم.

جایگاه بیع سلف در فقه

عقد بیع، در میان معاملات بیشترین احکام فقهی را به خود اختصاص داده است. هنگام بررسی نکات مربوط به اسناد بیع توجه صرف به قوانین ما را به طور کامل بی نیاز نمی‌کند و مطالعه‌ پیشینه و احکام فقهی مربوط، سبب فهم کامل و جامع ما می‌شود. فقها انواع مختلفی از بیع را مورد توجه قرار داده‌اند. به اعتبار اینکه آیا کالا (مبیع) یا بهای آن (ثمن)، نقداً و در زمان معامله پرداخت می‌شود یا نه، حالات مختلفی از بیع شکل می‌گیرد:

بیع نقد

چنانچه هر دو عوض بیع (مال و عوض آن که غالباً مقداری پول است)، هر دو حال باشند بیع نقد است؛ یعنی ضروری است فوری در زمان انعقاد هر دو پرداخت شوند و مهلتی در کار نخواهد بود.

بیع نسیه

زمانی است که ما کالایی خریداری می‌کنیم اما برای پرداخت بهای آن، از فروشنده مهلت می‌گیریم. ثمن موجل و مبیع حال است. عبارت «نسیه نداریم حتی برای شما دوست عزیز!»، در حافظه‌ تصویری ما به خوبی حک شده است!

بیع کالی به کالی

در بیع کالی به کالی مبیع و ثمن، هر دو مدت دار و هر دو کلی هستند.

بیع سلف یا بیع سلم

بیعی است که ثمن آن نقد بوده و خریدار باید بهای کالا را نقداً بپردازد و مبیع موجل و برای تسلیم آن مهلتی در نظر گرفته شده است. منظور از بیع سلم، این است که در برابر ثمن معلوم ِ موجود، کالایی که بر ذمه‌ فروشنده قرار می‌گیرد، فروخته شود. برخی فقها نیز معتقدند ثمن باید در زمان انعقاد معامله و در همان مجلس عقد پرداخت شود و حتی باید این نوع از بیع، با الفاظ و صیغه‌ مشخصی منعقد شود.

جایگاه بیع سلف در قانون

در قانون مدنی ما در هیچ ماده‌ صراحتا ًسخنی از بیع سلف به میان نیامده است. اما حقوقدانان در کتاب‌های خود جسته گریخته به آن پرداخته‌اند.

تفاوت بیع سلف و بیع معمولی

بیع سلف، همانند هر بیع دیگری، تملیک عین به عوض معلوم از جانب بایع نسبت به مشتری است. آن چه آن را نسبت به بیع معمولی متمایز می‌سازد، ویژگی‌های خاص مبیع و ثمن است:

تمایز اول

در عقد بیع سلف شرط است که ثمن (بهای کالایی که خرید و فروش می‌شود.) معلوم باشد و در هنگام انعقاد معامله نقداً پرداخت شود. اما در قانون مدنی به لزوم دادن ثمن در هنگام انعقاد بیع اشاره‌ای نشده است. بنابراین دادن ثمن در هنگام عقد شرط صحت این بیع نیست.

امروزه در معاملات، ثمن غالباً مقداری پول است اما اشکالی ندارد که به جای پول، خریدار کالا یا مال دیگری بپردازد. در بیع سلف، ثمن می‌تواند مقداری پول، یک عین معین یا کلی باشد.

تمایز دوم

مبیع (کالا، ملک یا مال مورد خرید و فروش) باید موجل باشد و برای تحویل آن مهلتی در نظر گرفته شده باشد. هم چنین باید کلی در ذمه باشد نه عین معین. (عین معین مالی است که در عالم خارج قابل اشاره و مشخص کردن باشد مانند این کتاب مشخص که وجود دارد و می‌توان به آن اشاره کرد و از نظر ویژگی‌ها و خصوصیات، منحصر به فرد است.)

منظور از مال کلی، مالی است که ویژگی‌های آن در عالم واقعیت، بر افراد متعددی، صادق باشد. به عبارت دیگر در عالم خارج دارای مصادیقی فراوانی باشد و تنها صفات و مقدار آن معلم و معین باشد و قابل اشاره در عالم خارج نباشد.

مثلا یک دستگاه پژو 206 صندوقدار سفید رنگ ساخت سال 98 کارنکرده‌ صفر کیلومتر، یک مال کلی است چرا مصادیق فراوانی دارد و چندین دستگاه از این خودرو با این خصوصیات می‌توان یافت. اما یک دستگاه اتومبیل 206 صندوق دار ساخت سال 95 کارکرده، یک مال کلی محسوب نمی‌شود؛ چرا که تنها یک مصداق دارد و آن، همین اتومبیل مورد نظر ما است.

چون این خودرو از نظر اینکه چقدر از آن استفاده شده، چند بار مورد تعمیر قرار گرفته، کدام یک از قطعات آن تعویض شده‌اند و غیره ویژگی‌های خاص خود را دارد که در هیچ خودروی دیگری یافت نمی‌شوند. همچنین ویژگی‌های مبیع باید دقیقاً ذکر شود به گونه‌ای که جنس، مقدار و سایر اوصاف آن مورد توافق طرفین قرار بگیرد.

مثال تمایز بیع سلف و بیع معمولی

فردی هنگام مسافرت به کرمانشاه، با دیدن شیرینی محلی نان برنجی، 20 جعبه نان برنجی زعفرانی پخته شده با روغن کرمانشاهی، از فروشنده‌ای خریداری می‌کند و چنین توافق می‌کند که پس از یک هفته از تاریخ قرارداد و بازدید از سایر شهرها، در مسیر بازگشت، آن را تحویل بگیرد اما بهای آن را نقداً می‌پردازد. این قرارداد به دلیل کلی و موجل بودن مبیع و نقد بودن ثمن، بیع سلف است.

فردی از همکلاسی خود چند جلد کتاب شعر فروغ فرخزاد و مهدی اخوان ثالث خریداری می‌کند که این کتاب‌ها را قبلا در دست همکلاسی اش دیده است و نو محسوب نمی‌شوند. وی بهای کتاب‌ها را پرداخت می‌کند و قرار توافق می‌کنند که پس از پایان تعطیلات عید نوروز، کتاب‌ها را تحویل بگیرد.

این کتاب‌ها چون نو نیستند، ممکن است در آن‌ها یادداشت‌هایی نوشته شده باشد، برگه‌هایی از آن‌ها پاره یا خط خورده یا تا زده شده باشند و به گونه‌ای نیستند که کتاب‌هایی دقیقاً با همان خصوصیات آن‌ها در عالم خارج موجود باشند؛ به همین دلیل کلی نیستند و خرید و فروش مزبور بیع سلف محسوب نمی‌شود.

چگونه بیع سلف باطل می شود ؟

باید توجه داشت گاهی اوقات بیع سلف می‌تواند متضمن ربا و در نتیجه باطل باشد. همان گونه که گفتیم در خرید و فروش، در ازای کالا یا مال خریداری شده غالباً پول پرداخت می‌شود. اما طرفین می‌توانند چنین تراضی کنند که ثمن مال دیگری باشد و مبیع به نسبت آن سنجیده شود. به مثال‌های زیر توجه کنید.

1. به عنوان مثال فردی ممکن است با میوه‌های باغ خود، مقداری علوفه از دیگری خریداری کند و ارزش علوفه‌ها را براساس و به نسبت میوه بسنجند. مثلا چنین مقرر کنند که بهای هر 20 کیلو علوفه، سه سبد میوه باشد. در این صورت اگر جنس مبیع و ثمن هر دو یکی اما مقدار آن دو متفاوت باشد، بیع سلف ربوی بوده و از اعتبار ساقط است.
2. مثلا فردی در تاریخ 1/1/1398، سه سکه‌ طلای بهار آزادی به دیگری می‌فروشد و مهلت تحویل آن را دو ماه بعد در 1/3/1398 در نظر می‌گیرند. بهای این سه سکه را نیز با همان سکه‌ طلای بهار آزادی تعیین می‌کنند و ثمن معامله را دو سکه‌ طلای بهار آزادی مقرر می‌نمایند که فروشنده در تاریخ 1/1/1398 آن‌ها را دریافت می‌کند. مقصود از چنین قراردادی، در واقع اخذ ربا بوده و مورد حمایت قانون قرار نمی‌گیرد و باطل است.

نکته‌ دیگر این که چنانچه ثمن در بیع سلم، دینی باشد که خریدار، پیش از عقد بیع از فروشنده داشته است؛ بیع سلم صحیح می‌باشد و به محض انعقاد این بیع، دین فروشنده ساقط می‌گردد. پس پرداخت ثمن به صورت اعتباری نیز صحیح است.

مثلاً در صورتی‌که شخصی از دیگری صد میلیون تومان طلبکار باشد و از او سه تن گندم به ارزش صد میلیون تومان بخرد به این صورت که گندم‌ها چهار ماه دیگر داده شود لازم نیست که خریدار (طلبکار) صد میلیون تومان را در هنگام عقد به فروشنده (بدهکار) بپردازد زیرا خریدار می‌تواند طلبی که از بدهکار دارد را به عنوان ثمن این معامله قرار دهد و بنابراین پرداخت اعتباری ثمن صورت می‌گیرد.

برای اطلاعات بیشتر در مورد مسائل حقوقی خود با وکلای معتبر شهرداد مشورت کنید. همچنین برای پیگیری مسائل حقوقی بیع سلف می‌توانید به اپلیکیشن وکیل شهرداد مراجعه کنید.

۲۰هزار میلیارد ریال، حجم تامین مالی عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی استاندارد نفت خام سنگین

مدیر عامل بورس انرژی ایران گفت: حجم تامین مالی عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی استاندارد نفت خام سنگین صادراتی شرکت ملی نفت ایران که در روز یکشنبه (۲۶ مرداد ماه) انجام می‌شود، ۲۰ هزار میلیارد ریال است.

به گزارش اقتصادآنلاین به نقل از ایرنا، سید علی حسینی، مدیرعامل بورس انرژی ایران امروز (شنبه) با اشاره به عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی استاندارد نفت خام سنگین صادراتی شرکت ملی نفت ایران که در روز یکشنبه (۲۶ مرداد ماه) انجام می شود، گفت: ناشر این اوراق شرکت ملی نفت ایران و هدف از این عرضه تامین مالی طرح‌های توسعه‌ای و هزینه‌های جاری شرکت ملی نفت ایران است که در دو نماد "سنفت ۰۰۲" و " سنفت ۰۰۳" انجام قرارداد سلف چیست؟ می‌شود.

مدیر عامل بورس انرژی ایران اظهار داشت: این اوراق به ترتیب ابزار مالی اختیار فروش و خرید ۱۸.۵ و ۱۹ درصدی بوده و بازارگردان نیز با نرخ سود روزشمار سالانه ۱۷.۵ درصد نسبت به نقدشوندگی اوراق در طی دوره معاملاتی اقدام می‎کند.

وی گفت: طول دوره عرضه اولیه در این نماد، یک روز کاری و از ساعت ۸:۳۰ تا ۱۲:۳۰ خواهد بود، سررسید این اوراق دو سال شمسی بوده و معاملات ثانویه این اوراق نیز حداکثر ۱۰ روز کاری پس از پایان روز عرضه اولیه آغاز می‌شود.

حسینی قیمت پایه هر قرارداد را ۹ میلیون و ۴۴۶ هزار و ۲۲۰ ریال اعلام کرد که بدین ترتیب حجم تامین مالی در نماد "سنفت۰۰۲"، معادل پانزده هزار میلیارد ریال و در نماد "سنفت ۰۰۳" ، پنج هزار میلیارد ریال خواهد بود.

مدیر عامل بورس انرژی ایران افزود: عملیات بازارگردانی این اوراق به طور جداگانه توسط دو شرکت تأمین سرمایه انجام می‌پذیرد و کلیه اشخاص حقیقی و حقوقی که دارای کد معاملاتی بورس انرژی هستند طی دوره عرضه اولیه و معاملات ثانویه می‌توانند از طریق کارگزاری‎های دارای مجوز فعالیت در بورس انرژی نسبت به خرید و فروش این اوراق اقدام کنند.

وی افزود: مهلت تسویه در دوره عرضه اولیه و معاملات ثانویه یک روز کاری پس از انجام معامله بوده و تسویه نقدی در سررسید نیز حداکثر سه روز کاری پس از آخرین روز معاملاتی خواهد بود.

حسینی در مورد نحوه تعیین قیمت پایه این اوراق اظهار داشت: بر اساس مصوبه هیات پذیرش بورس انرژی ایران، قیمت پایه این اوراق حاصل‌ضرب قیمت رسمی فروش نفت خام سنگین صادراتی ایران بر حسب دلار با در نظر گرفتن شرایط حاکم بر بازار و آخرین نرخ خرید و فروش اسکناس دلار به ریال در سامانه سنا بانک مرکزی یک روز کاری قبل از انتشار اطلاعیه عرضه (سه شنبه ۲۱ مرداد ۹۹) است.

مدیر عامل بورس انرژی با اعلام تفاوت بین عرضه اولیه قراردادهای سلف موازی نفت خام در هفته پیش‌رو و طرح ریاست محترم جمهوری موسوم به پیش فروش نفت (گشایش اقتصادی) افزود : طرح مذکور در مراحل کارشناسی و هنوز نهایی نشده است و پس از تائید مراجع ذیصلاح، آمادگی عرضه و انجام معاملات ثانویه آن از طریق بورس انرژی وجود دارد.

وی افزود: از اردیبهشت ۹۴ تا کنون بخش خصوصی و دولتی با دارایی‌های پایه نفت خام سنگین، نفت خام سبک، میعانات گازی، بنزین، نفت کوره و برق به دفعات نسبت به تامین مالی در قالب قراردادهای سلف موازی استاندارد از طریق بورس انرژی اقدام کرده‌اند.

حسینی از شرکت‌های پالایشگاه ستاره خلیج فارس، توسعه نفت و گاز صبای کنگان، گروه مپنا، سنندج مپنا، گروه آریان ماهتاب گستر و شرکت ملی نفت ایران به عنوان شرکت‌هایی نام برد که از سال ۹۴ تا کنون نسبت به انتشار قراردادهای سلف موازی استاندارد از طریق بورس انرژی ایران اقدام کرده‌اند.

وی همچنین در مورد سابقه تامین مالی شرکت ملی نفت ایران از طریق بورس انرژی گفت: این شرکت تا کنون طی ۵ مرحله در سال ۹۴ و دو مرحله در سال ۹۷ و یک مرحله در سال ۹۸ با دارایی پایه نفت کوره از طریق این بورس تامین مالی کرده است.

مدیرعامل بورس انرژی در پایان تأمین مالی تولیدکنندگان از طریق بورس‌های کالایی و جمع‌آوری سرمایه‌های خرد عموم مردم برای راه انداختن چرخ‌های اقتصادی کشور را مطمئن‌ترین راه برای توسعه کشور و هدایت نقدینگی در مسیر صحیح و مولد دانست و اظهار کرد: بورس انرژی ایران پذیرای درخواست‌ تامین مالی متقاضیان در چارچوب قوانین و مقررات است.